احکام بعد از مرگ

آداب و احکام قبل و بعد از مردن دو قسمت دارد؛ قسمتى مربوط به قبل از مرگ است که با عنوان «احکام محتضر» نام برده مى‌شود و قسمتی مربوط به پس از مرگ، که از آن با عنوان «احکام اموات» از آن یاد مى‌شود. و هر کدام براى خود واجبات و مستحباتى دارد. در ادامه به احکام بعد از مرگ می پردازیم.

قبل از دفن میت:

مسائلی که باید قبل از دفن میت انجام گیرد به دو دسته مستحب و واجب تقسیم میشوند. در ادامه، آن ها را شرح می‌دهیم:

مستحبات قبل از دفن:

پس از مرگ مستحب است دهان میت را، بر روی هم بگذارند که باز نماند و چشم‌ها و چانه میت را ببندند و دست و پاى او را دراز کنند و پارچه‌اى را روى او بیندازند.

اگر شخص، در هنگام شب مرده است، در جایى که مرده، چراغ روشن کنند. براى تشییع جنازه او مؤمنان را خبر کنند و در دفن او عجله کنند. ولى اگر یقین به مردن او ندارند، باید صبر کنند تا مشخص شود که شخص مُرده است یا خیر.
اگر میت حامله باشد و بچه در شکم او زنده باشد، باید به قدری دفن را عقب بیندازند، که پهلوی چپ او را بشکافند و طفل را بیرون آورند و پهلو را بدوزند.

واجبات قبل از دفن:

غسل، حنوط، کفن، نماز و دفن مسلمان،بر هر مکلّفى واجب است. چنانچه بعضى انجام دهند، از دیگران ساقط مى‌شود و اگر هیچ کس انجام ندهد همه گناه کرده‌اند. اما براى انجام این امور باید از ولىّ میت اجازه بگیرند.

واجب است میّت را سه بار غسل بدهند؛ اول: با آبى که با سدر مخلوط شده باشد، دوم: با آبى که با کافور مخلوط شده باشد، سوم: با آب خالص. و اگر بر خلاف این ترتیب، انجام شود باید دوباره غسلها را انجام دهند که ترتیب آن رعایت شود. حتی اگر میت را دفن کردند، چنانچه نبش قبر، موجب هتک میّت نباشد نبش قبر براى رعایت ترتیب غسلهای سه گانه، واجب است. اهل تسنن در این باره فقط یک غسل با آب خالص را کافی میدانند و دو غسل دیگر را مستحب می‌دانند.
کیفیت هر غسل هم مانند غسل جنابت است و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبى ممکن است، میت را غسل ارتماسى ندهند و احتیاط مستحب آن است که در غسل ترتیبى هر یک از سه قسمت بدن را در آب فرو نبرند بلکه آب را روى میت بریزند. کسى که میت را غسل مى‌دهد، باید مسلمان دوازده امامى، عاقل و بالغ باشد و مسائل غسل را هم بداند.
میت مسلمان را باید با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سر تا سرى مى‌نامند کفن کنند. لنگ باید از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند و بهتر است که از سینه تا روى پا برسد. بنا بر احتیاط واجب پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند و درازى سر تا سرى باید به قدرى باشد که بستن دو سر آن امکان پذیر باشد و پهناى آن باید به قدرى باشد که یک طرف آن روى طرف دیگر بیاید. و کفن کردن میت با وسایل غصبى یا نجس و با پارچه ابریشمى خالص یا پارچه‌اى که از پشم یا موى حیوان حرام گوشت تهیه شده، در حال اختیار جایز نیست.
لازم به ذکر است، اهل سنت در کفن کردن میت، یک پارچه سر تاسری را واجب و دو پارچه دیگر را مستحب می‌دانند.

همچنین برای میت خواندن نماز شب اول قبر یا لیله الدفن در شبی که میّت به خاک سپرده شده است توصیه فراوانی شده است .  زیرا آثار و برکات فراوان نماز وحشت هم برای نمازگزار و هم میّت دارد.

واجب است میت را طورى در زمین دفن کنند، که بوى او بیرون نیاید و درّندگان هم نتوانند بدنش را بیرون بیاورند. همچنین باید میت را در قبر به پهلوى راست به صورتى بخوابانند که جلوى بدن او رو به قبله باشد. دفن مسلمان، در قبرستان کفّار و جاى غصبى و در جایى که بى‌احترامى به او باشد، مثل جایى که خاکروبه و کثافت مى‌ریزند، جایز نمی‌باشد.

حکم تاخیر در دفن میت

به طور کلی بهتر است که پس از مرگ در کوتاه ترین زمان ممکن مرده به خاک سپرده شود. تاخیر در دفن میت باعث سرگردان ماندن روح او در این دنیا می شود. زیرا بلافاصله پس از کفن و دفن مرده، روح او از بند این دنیا آزاد شده و به دیار باقی می پیوندد. در صورتی که در دفن وقفه بیفتد، روح در عذاب است.

البته گاهی اوقات شرایط خاصی به وجود می آید که دفن زودهنگام را غیر ممکن می سازد. پیامبر اسلام در این خصوص توصیه کرده اند: فردی که در صبح می میرد را به گونه ای دفن کنید که انتظار شب را نکشد. یعنی بهتر است بین فاصله صبح تا شب مرده به خاک سپرده شود.

مستحبات دفن میت

کفن و دفن میت شامل یک سری مستحبات و واجبات می شود. اعمال واجب که از نامشان مشخص است، باید حتما انجام شوند. اما اعمال مستحب بهتر است که انجام شوند. اما در صورتی که انجام نشوند نیز مشکلی به وجود نخواهد آمد. یکی از مستحبات دفن میت این است که او را در نزدیکترین قبرستان به محل فوتش دفن کنید.

همچنین مستحب است که برای دفن همراهانی که برای تشییع آمده اند به یکباره تابوت را بر سر مزار نبرند. بلکه توصیه شده است که طی سه مرحله تابوت را زمین بگذارند و سپس بردارند.

در نوبت چهارم مرده را بالای سر قبرش ببرند و درون قبر قرار دهند. اگر میت مرد است، باید تابوت را به گونه ای کنار قبر قرار دهند که بتوانند از سمت سر او را وارد قبر کنند. در صورتی که مرده زن باشد، باید به پهنا وارد قبر شود.

همچنین جزو دیگر مستحباتی که برای خاکسپاری میت وجود دارد، قرائت دعاهایی از مفاتیح الجنان است. این دعاها همگی مانند نوری مرده را همراهی می کنند و باعث آرامش او برای خاکسپاری می شوند. از دیگر مستحبات دفن این است که مقداری خاک تربت کربلا درون قبر ریخته شود تا متوفی مورد لطف و عنایت ائمه قرار بگیرد.