بررسی وضعیت قبرها در بهشت زهرا

سنگ‌های تقریبا هم‌اندازه؛ چیده شده کنار هم با نظمی مثال‌زدنی؛ اسامی محصور در دل سنگ؛ هنر دست سنگ‌تراش و زیبایی اسم و فامیل به خط درشت نستعلیق؛ سایه درختانی که ناعادلانه میان سنگ‌ها تقسیم شده؛ این همه‌ی آن چیزی است که شهروندان تهرانی در یک نگاه از «ته دنیا» می‌بینند؛ از بهشت زهرا (س)، وضعیت قبر ها در تنها آرامستان پایتخت که برای تهرانی‌ها به معنای واقعی کلمه ته دنیاست.

دقیق‌تر که نگاه کنیم، آرامگاه‌هایی را می‌بینیم، خالی و پر، دو طبقه و سه طبقه،‌ دور و نزدیک، پر دار و درخت و بی‌آب و علف، مسقف و بدون سقف. شهر مردگان هم انگار بالا و پایین دارد و مثل خود تهران، اختلاف طبقاتی در آن با کمی دقت عیان است.

قیمت یک متر زمین در قطعات خوش آب‌وهوای بهشت زهرا (س)، ۴۲ برابر قطعات جدید و دو برابر قیمت زمین در شمالی‌ترین نقاط پایتخت.

اما اگر به قبور دورتر و ارزان‌تر در پایین شهر اموات هم رضایت بدهید، در شرایط موجود باز هم جای نگرانی هست. چرا که ظرفیت بهشت زهرا (س) احتمالا تا شش سال آینده تکمیل می‌شود و با این وجود هنوز مدیریت شهری فکری برای آرامستان جدید پایتخت نکرده است.

به گزارش خبرنگار «شهری» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ۲۷ تیر ماه سال ۱۳۴۹ بود که «محمد تقی خیال» در «قطعه یک، ردیف یک، شماره یک» بهشت زهرا(س) آرام گرفت و تنها آرامستان متمرکز پایتخت رسما مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

پیش از احداث بهشت زهرا(س)، تهرانی‌ها اموات خود را در آرامستان‌های شهره‌ای همچون مسگرآباد، ابن بابویه، ظهیرالدوله، باغ طوطی شهر ری و امامزاده عبدالله و یا آرامستان‌های کوچک محلی که قدمتی دیرینه داشتند، دفن می‌کردند.

تنها آرامستان متمرکز پایتخت با تصمیم مدیریت شهری وقت، در قطعه زمینی به وسعت ۳۱۴ هکتار در جنوب تهران و در مسیر تهران قم احداث شد. اما این فضا تنها کفاف دفن اموات تا بهمن‌ ماه سال ۱۳۷۶ را داد و پس از آن، مدیریت شهری با تملک ۱۱۰ هکتار زمین در ناحیه شمال و شمال شرق بهشت زهرا (س)، آن را توسعه داد.

با این همه، ظرفیت بخش الحاق شده به آرامستان تهرانی‌ها هم در سال ۱۳۸۷ به اتمام رسید و به این ترتیب، سازمان بهشت زهرا(س) قطعه زمین دیگری به وسعت ۱۶۰ هکتار را در بخش شرقی آرامستان و در محدوده باقرشهر و کهریزک تملک و برای دفن اموات آماده کرد که هم‌اکنون از آن به عنوان «قطعات جاری» یاد می‌شود و دفن اموات به صورت روتین در این قطعات انجام می‌شود.

تراکم اضافی در قطعات جدید!

قبور قطعات جدید بهشت زهرا (س) بلندمرتبه شد و با پیش‌بینی یک طبقه تراکم اضافی (!) برای خانه‌های ابدی شهروندان، قبرهای سه طبقه در این قطعات بنا شد تا به این ترتیب، ظرفیت بیشتری برای دفن اموات در این فضا فراهم شود.

اختلاف طبقاتی، حتی در سرای ابدی!

قیمت قبر در قطعات خوش آب‌وهوا، ۴۲ برابر قطعات جاری است!

اختلاف قیمت قبر در قطعات قدیم و جاری بهشت زهرا(س) سرسام آور است. قطعات قدیمی که خوش آب و هواتر هستند و سایه درختان کهنسال بر سر آنها سایه افکنده و دسترسی به آن آسان است، قیمت‌های سرسام آوری دارند. به طوری که بهای یک متر زمین در این قطعات از شمالی‌ترین و مرفه‌ترین مناطق تهران بیشتر است.

سال گذشته، کلخورانی معاون وقت خدمات شهری شهردار تهران سقف قیمت قبر در بهشت زهرا (س) را ۱۵ میلیون تومان و مربوط به قطعات قدیمی عنوان کرده بود.

این در حالیست که اکبر توکلی‌نژاد مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س)، درباره قیمت قبر و هزینه‌های دفن اموات در تنها آرامستان پایتخت اظهار کرد: سازمان بهشت زهرا (س) تمهیداتی اندیشیده تا طبقات پایین جامعه برای دفن اموات خود دچار مشکل نشوند. به این ترتیب دفن اموات در طبقه اول قبور قطعات جاری رایگان است و فقط بابت هزینه‌های خدمات کفن و دفن حدود ۲۵۰ هزار تومان از خانواده متوفی دریافت می‌شود.

وی افزود: در صورتی که خانواده متوفی درخواست رزرو دو طبقه بالایی آن قبر را داشته باشند، سازمان با دریافت ۷۰۰هزار تومان آن دو قبر را هم به آنها واگذار می‌کند و حتی به خانواده متوفی مهلتی چندماهه برای پرداخت این مبلغ می‌دهد.

توکلی‌نژاد تاکید کرد که سازمان بهشت زهرا (س) تا ۴۰ سال آینده هیچ هزینه‌ای بابت نگهداری این قبور رزرو شده از مالکان آن دریافت نمی‌کند.

بر این اساس قیمت رزرو هر طبقه قبر در قطعات قدیمی با قیمت‌های ۱۵ میلیونی تقریبا معادل ۴۲ برابر قبور جاری با ۳۵۰هزار تومان است.

تنها ۱۰ درصد، متقاضی دفن اموات خود در قطعات قدیمی هستند

به گفته مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س)، از میان ۵۰ هزار متوفی سال گذشته حدود ۵۰ درصد در قطعات جاری دفن شده‌اند، ۱۵ درصد به خارج از بهشت زهرا (س) انتقال یافته و ۲۵ درصد هم در قبوری که از قبل رزرو کرده بودند، دفن شدند. در این میان تنها ۱۰ درصد متقاضی دفن اموات خود در قطعات قدیمی هستند.

همه خدمات کفن و دفن برای آنها که توان پرداخت ندارند، رایگان است

وی سازمان بهشت زهرا (س) را تنها سازمانی می‌داند که کلمه «ندارم» در آن معنا و مفهوم دارد! به طوری که اگر خانواده متوفی اذعان کنند که حتی هزینه خدمات کفن و دفن، یعنی همان ۲۵۰ هزار تومان را ندارند، این مبلغ از آنها دریافت نمی‌شود و به این ترتیب همه خدمات به صورت رایگان به آنها ارائه می‌شود.

مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س) همچنین اعلام کرده که در قطعات قدیمی، جای خالی برای واگذاری به شهروندان وجود ندارد و اگر دفنی در این قطعات انجام می‌شود، با استفاده از سیستم احیای قبور بیش از ۳۰ سال است.

شرایط و هزینه احیای قبور ۳۰ ساله

وی ضمن خودداری از اعلام آمار قبوری که ۳۰ سال از دفن اموات در آنها می‌گذرد و به لحاظ شرعی و قانونی امکان احیا دارند، به ایسنا گفت: طبیعتا از سال ۴۹ تا به امروز که دفن اموات در بهشت زهرا (س) انجام می‌شود، تعدادی از قبور هستند که بیش از ۳۰ سال از دفن در آن می‌گذرد و سازمان با رضایت خانواده متوفی، این قبور را در ازای دریافت ۲٫۵ میلیون تومان به همان خانواده برای دفن واگذار می‌کند.

به گفته توکلی‌نژاد، این طرح با استفبال شهروندان مواجه شده و عده زیادی از امکان احیای قبور ۳۰ ساله برای دفن دوباره اموات استفاده کرده‌اند.

آمارهای محرمانه بهشت زهرا !

مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س) در حالی اعلام کرده دفن اموات در قطعات قدیمی تنها با استفاده از امکان احیای قبور ۳۰ ساله انجام می‌شود که سال گذشته، کلخورانی معاون وقت شهردار تهران از تعیین سقف قیمتی ۱۵ میلیون تومانی برای قبور این قطعات خبر داد.

به این ترتیب به نظر می‌رسد سازمان بهشت زهرا (س) تعدادی قبر خالی رزرو نشده در قطعات قدیمی دارد که برای آن قیمت تعیین شده است اما مسئولان این سازمان در حال حاضر آمار از این قبور اعلام نکرد، به همین خاطر کسی نمی‌داند که دقیقا چند متر زمین با قیمت تقریبا دوبرابری نسبت به شمالی‌ترین نقاط پایتخت، در جنوبی‌ترین نقطه شهر و جایی در میان اموات وجود دارد.

از سوی دیگر، آمار قبور خالی سازمان بهشت زهرا (س) هم سوال دیگر خبرنگار ایسنا بود که از سوی مسوولان این سازمان بی‌پاسخ ماند.

بهشت زهرا (س) کمتر از شش سال دیگر پر می‌شود

اگرچه آخرین آمار مربوط به وضعیت قبر ها، قبور خالی بهشت زهرا (س) اعلام نشده است، اما می‌توان با یک حساب سرانگشتی وضعیت فعلی ظرفیت تنها آرامستان پایتخت را بر اساس آماری که توکلی‌نژاد سال گذشته در اختیار ایسنا گذاشته بود، برآورد کرد.

توکلی‌نژاد آخرین بار در تیر ماه ۹۰، از وجود پنج‌هزار قبر خالی در قطعات بخش توسعه بهشت زهرا (س) خبر داده و گفته بود این ظرفیت تنها تا هفت سال آینده جوابگوی نیاز تهران برای دفن اموات است.

به این ترتیب با گذشت بیش از یک سال از زمان اعلام این آمار، می‌توان پیش‌بینی کرد که ظرفیت بهشت زهرا (س) کمتر از شش سال دیگر به اتمام می‌رسد و مدیریت شهری طی این مدت، باید برای خوابگاه ابدی پایتخت‌نشینان فکری کند.

از آرامستان جدید پایتخت خبری نیست…

در میان انبوه پروژه‌های عمرانی و شهری که طی دو سال پایانی این دوره از مدیریت شهری کلید خورده و در دست اجراست، خبری از احداث آرامستان جدید پایتخت نیست. با وجود اینکه محمدباقر قالیباف شهردار تهران ‌ طی هفت سال گذشته بارها از تصمیم احداث آرامستان‌های جدید با الگوی توزیع در چهار نقطه تهران سخن گفته بود، اما هنوز هم مکان‌یابی برای احداث آرامستان جدید نهایی نشده است.

توسعه بهشت زهرا (س) در سال ۸۷ هم با اختصاص فضایی در نزدیکی باقرشهر به این آرامستان، کش‌وقوس‌های ناشی از معارضان و اعتراضاتی را از سوی شهروندان این محدوده به دنبال داشت. به همین خاطر به نظر می‌رسد که دیگر امکان توسعه تنها آرامستان فعال پایتخت وجود نداشته باشد.

در این میان مشخص نیست که چرا مدیریت شهری هنوز برای رفع این نیاز مهم پایتخت اقدام عملیاتی انجام نداده و از فرصت اندکی که توسعه بهشت زهرا (س) برای مکان‌یابی و احداث آرامستان جدید قرار داده است، استفاده نمی‌کند.