درگذشتگان دنیای کتاب و ادبیات در سال ۹۳

وقتی سهراب می‌گوید «مرگ پایان کبوتر نیست»، یاد آن‌هایی می‌افتیم که با مرگ‌ تمام نمی‌شوند. بعضی از این آدم‌ها هنرمندانی هستند که با آثارشان ادامه پیدا می‌کنند و گویی همچنان زنده‌اند.

به گزارش خبرنگار ادبیات و نشر ایسنا، تقویم سال ۹۳ در حالی به آخرین ورق‌ها نزدیک می‌شود که بعضی‌ها تقویم زندگی‌شان در این سال به پایان رسید اما کتاب‌های به‌جامانده از آن‌ها همچنان ورق می‌خورد.

امسال هم دنیای کتاب و ادبیات، چهره‌هایی را از دست داد؛ از شاعر و نویسنده تا مترجم و پژوهشگر. محمدابراهیم باستانی پاریزی، سیمین بهبهانی، مشفق کاشانی، احمد بیگدلی، ساسان تبسمی، رشید عیوضی و روشن وزیری از جمله چهره‌هایی بودند که در سال ۹۳ از دنیا رفتند.

در ادامه نگاهی داریم به چهره‌های درگذشته حوزه ادبیات و کتاب در سال جاری:

نوشین گنجی، شاعر و نویسنده متولد سال ۱۳۱۹، سوم فروردین درگذشت و در قطعه هنرمندان شهرستان نیشابور به خاک سپرده شد.

دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، مورخ، نویسنده، پژوهشگر و استاد بازنشسته دانشگاه تهران، پنجم فروردین‌ماه در سن ۸۹ سالگی درگذشت و پیکرش در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. او متولد ۱۳۰۴ در پاریز، از توابع شهرستان سیرجان در استان کرمان بود. باستانی پاریزی بیش از ۴۰ عنوان کتاب به چاپ رسانده است که از جمله آنها این عنوان‌ها هستند: «پیغمبر دزدان»، «مجموعه هفتی» (سبعه ثمانیه)، مجموعه شعر «یادبود من»، ترجمه «ذوالقرنین یا کوروش کبیر»، «از پاریز تا پاریس»، «گذار زن از گدار تاریخ»، «شاهنامه آخرش خوش است» و «گرگ پالان‌دیده».

مرجان پیران، نویسنده و شاعر دیلمی، متولد سال ۱۳۵۴، نهم فروردین‌ماه در پی بیماری سرطان در بندر بوشهر درگذشت. برخی آثار منتشرشده او عبارتند از: «فرشته‌ای که برای خودش دعا نکرد»، «سوره ققنوس»، «برای آناهیتا»، «سوتک»، «خواب انگورها» و «برزخی‌ها گاهی به زمین می‌آیند».

ساسان تبسمی، مترجم پیشکسوت ادبیات داستانی، بامداد ۱۱ فروردین‌ماه در سن ۶۷ سالگی درگذشت و در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. این مترجم ادبیات داستانی در دوران حیاتش آثار متعددی از نویسندگان مطرحی مانند آندره مکین، پل الوار، ژان لویی فوریه، کریستین بوبن، پاتریک مودیانو، ژرژ سیمنون، فرانسوا موریاک، روژه فورمن و آنتونیا فریزر را ترجمه کرده است.

مصطفی فرض‌پور ماچیانی، استاد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه‌های گیلان، ۲۳ فروردین‌ماه درگذشت. او مولف کتاب «دستور زبان فارسی» بود که از سال ۷۶ در دانشگاه تدریس می‌شود. فرض‌پور سابقه فعالیت در شورای آموزش و پرورش گیلان، هیأت علمی دانشگاه آزاد رشت، هیات امنای کتابخانه ملی رشت و دایره‌المعارف تشیع را داشت.

محمود کاشی‌چی، مدیر و بنیان‌گذار انتشارات گوتنبرگ، بنیا‌ن‌گذار «بازارچه کتاب» و «کتاب ارزان»،‌ ۱۵ اردیبهشت‌ماه درگذشت. او متولد مشهد بود و از سال ۱۳۲۴ وارد فعالیت‌های نشر کتاب شد و انتشارات گوتنبرگ را در مشهد بنیان گذاشت. کاشی‌چی در سال ۱۳۳۰ از مشهد به تهران آمد و فعالیت‌های نشر را گسترش داد.

صالح عاصم کفاشی اردبیلی، پیشکسوت شعر اردبیل که ۱۳ دی ۱۳۲۰ به دنیا آمده بود و اردیبهشت‌ماه امسال از دنیا رفت، آثاری را نظیر «قانلی سحر»، «یارالی دورنا»، «کوزلو سوزلر»، «سوزلوگوزلر» و … از خود به جا گذاشته است. فعالیت او عمدتا در زمینه شعرهای آیینی و دینی بود.

دکتر محمدحسین توسی‌وند، پزشک، شاهنامه‌پژوه و پایه‌گذار بنیاد فردوسی، متولد سال ۱۳۱۵ در روستای پاژ، شامگاه ۲۵ اردیبهشت هم‌زمان با روز ملی بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی درگذشت. او از جوانی در کنار تحصیل در رشته پزشکی به پژوهش در زمینه فرهنگ و تمدن ایران پرداخت. از جمله مواردی که در کارنامه زندگی توسی‌وند به چشم می‌خورد این عنوان‌هاست: مبتکر جراحی میکروسکوپی در ایران، شهروند افتخاری سن‌پترزبورگ روسیه و همراهی در ثبت جهانی هزاره شاهنامه در یونسکو.

عباس کمندی، نویسنده و نقاش کردستانی، متولد سال ۱۳۳۱، اول خردادماه در سن ۶۲ سالگی از دنیا رفت. آثاری چون «دیوان شعر کردی و فارسی»، «جمع‌آوری اشعار دیوان میرزا شفیع»، «ورزش باستانی و پهلوانان کرد»، «اورامان»، «رمزگشایی در مظاهر فرهنگی» و «گردآوری اشعار هجایی ایرانی قبل از اسلام» از او به جا مانده است.

محمدحسن قاضی مه‌ولاتی، شاعر طنزپرداز، خردادماه درگذشت و در زادگاهش روستای عبدل‌آباد شهرستان مه‌ولات به خاک سپرده شد.

مجید امین‌مؤید، نویسنده و مترجم پیشکسوت و از فعالان عرصه‌ سیاسی و اجتماعی، متولد سال ۱۳۰۹ در تبریز، در سال‌های پیش از انقلاب ۱۸ سال در زندان بود. برخی از آثار این نویسنده که ششم خردادماه از دنیا رفت، به این شرح است: «چشم‌اندازی از پل»، «جادوگران شهر سیلم»، «حادثه در ویشی (آرتور میلر)»، «آدم، آدم است»، «دایره گچی قفقازی (برتولت برشت)»، «سیری در اندیشه‌های برشت»، «مرگ آرام (سیمون دوبووآر)»، «تاریخ اجتماعی هنر – ۴ جلد (آرنولد هاوزر)»، «مردگان (جیمز جویس)» و «رابطه هنر و واقعیت (چرنیشفسکی)».

سیمین بهبهانی‌ زاده‌ ۲۸ تیرماه سال ۱۳۰۶ در تهران، به خاطر سرودن غزل فارسی در وزن‌های تازه به «نیمای غزل» معروف است. او که در سال ۱۳۳۷ وارد دانشکده حقوق شد، سال‌ها در آموزش و پرورش با سمت دبیری کار کرد. «سه‌تار شکسته»، «جای پا»، «چلچراغ»، «مرمر»، «رستاخیز»، «خطی ز سرعت و از آتش»، «دشت ارژن»، « گزینه اشعار»، «آن مرد، مرد همراهم»، «کاغذین‌جامه»، «کولی و نامه و عشق»، «عاشق‌تر از همیشه بخوان»، «شاعران امروز فرانسه»، «با قلب خود چه خریدم؟»، «یک دریچه آزادی»، «مجموعه اشعار» و «یکی مثلا این‌که» از جمله کتاب‌های منتشرشده این شاعرند که ۲۸ مردادماه در سن ۸۷ سالگی از دنیا رفت و در آرامگاه خانوادگی‌اش در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.

علی‌اکبر محمودی وثاق، فعال فرهنگی و هنری همدانی متولد سال ۱۳۳۰، ۲۸ تیرماه در سن ۶۳ سالگی درگذشت. حضور در رادیو و تلویزیون و اجرای نمایش از جمله فعالیت‌های او بود.

مختار علیزاده، محقق و استاد فلسفه هنر و حکمت و هنر اسلامی در دانشگاه‌، سحرگاه ۱۳ شهریورماه درگذشت. او در دوره‌هایی سمت‌هایی در کتابخانه ملی، فرهنگستان هنر و دانشگاه تهران داشت.

زیگرید لطفی که آلمانی بود و دکترای زبان و ادبیات روسی داشت، «کلیدر» و «جای خالی سلوچ» محمود دولت‌آبادی، «همسایه‌ها» اثر احمد محمود و چند داستان کوتاه زویا پیرزاد را به آلمانی ترجمه کرده بود. او که همسر زنده‌یاد محمدحسن لطفی (مترجم آثار فلسفی) بود، نهم شهریورماه، در تهران از دنیا رفت و در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.

احمد بیگدلی متولد سال ۱۳۲۴ در اهواز و ساکن نجف‌آباد اصفهان بود. کتاب‌های «شبی بیرون از خانه»، «من ویران شده‌ام»، «اندکی سایه»، «آنای باغ سیب»، «آوای نهنگ»، «زمانی برای پنهان شدن» و «مگر چراغی بسوزد» از جمله‌ آثار این نویسنده‌اند. او در سال ۱۳۸۵ برای کتاب «اندکی سایه» برنده بیست‌وچهارمین دوره جایزه کتاب سال شد. بیگدلی که برای داوری مسابقه داستان‌نویسی به فرخ‌شهر شهرکرد رفته بود ۲۶ شهریور در پی سکته قلبی درگذشت و در نجف‌آباد اصفهان به خاک سپرده شد.

بهزاد موسایی که شهریورماه در سانحه تصادف از دنیا رفت، متولد ۱۳۴۶ در شیراز و از یک خانواده گیلانی بود که از سال ۱۳۷۰ در جنوب کشور (بندر امام) سکونت داشت. آثار موسایی که برخی از آنها منتشر شده عبارتند از: «ادبیات اقلیمی»، «از مه تا کلمه»، «ببار اینجا بر دلم / گفت‌وگو با مهدی اخوان لنگرودی درباره ادبیات در مهاجرت»، «سال‌های از دست‌رفته»، «فرهنگ تحلیلی آثار داستان‌نویسان گیلان»، «پاسخ به یک ضرورت (گفت‌وگو با م. ا. به‌آذین)» و «شناخت‌نامه م. ا. به‌آذین (محمود اعتمادزاده)».

علی‌اصغر عباسی آرام متخلص به «آرام» متولد سال ۱۳۰۶ و ساکن ایلام بود که شهریورماه درگذشت. از شعرهای او می‌توان به شعر «تخت‌خان»، «وژدرون» و «مانشت و قلارنگ» که همگی در وصف طبیعت و خاطراتش در این مناطق است، اشاره کرد.

نصرت‌الله صفایی، شاعر و معلم گرگانی، مهرماه از دنیا رفت.

دکتر منصور فهیم، استاد دانشگاه، نویسنده‌ و مترجم متولد سال ۱۳۲۵، آبان‌ماه از دنیا رفت. «معلم، راهگشای نور»، «اصول یادگیری و آموزش زبان»، «ایمان و اعتقادات هلن کلر»، و «اعتماد به نفس برتر» از جمله ترجمه‌های منتشرشده او هستند.

بهمن بوستان متولد سال ۱۳۱۴، ادیب و پژوهشگر در زمینه لغت فارسی، موسیقی سنتی ایرانی، فرهنگ و فولکلور و عضو سابق هیأت‌مدیره کانون پژوهشگران خانه موسیقی بود که ۲۷ آبان‌ماه ار دنیا رفت. او به عنوان یکی از دستیاران دکتر محمد معین در تدوین و گردآوری لغت برای فرهنگ معین و لغت‌نامه دهخدا با این چهره نامی همکاری می‌کرد. سپس سال‌ها در حوزه موسیقی و ادبیات به پژوهش پرداخت.

مهدی تعجبی متخلص به آواره همدانی، شاعر انقلاب متولد ۱۳۱۹، ۲۷ آبان‌ماه درگذشت و در بهشت سکینه (س) کرج به خاک سپرده شد. او که در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تحت تعقیب ساواک قرار داشت، به طور مستمر محل زندگی خود را تغییر می‌داد و به همین دلیل آواره همدانی لقب گرفت. مجموعه شعرها و نوحه‌های مذهبی او با عنوان «آواره» منتشر شده است.

نصرالله وشایی، شاعر و عضو فعال انجمن شعر و ادب یادمان نطنز، متولد سال ۱۳۳۲ بود که آذرماه از دنیا رفت. او به سرودن شعر و مدیحه و مرثیه اهل بیت (ع) می‌پرداخت.

دکتر رشید عیوضی متولد سال ۱۳۰۷ که هفتم آذرماه از دنیا رفت، حافظ‌شناس و استاد دانشگاه تبریز بود. در کارنامه فعالیت‌های او این موارد به چشم می‌خورد: مدیر مجله دانشکده ادبیات دانشگاه، رئیس دانشکده ادبیات و دانشکده علوم تربیتی و رئیس اداره انتشارات دانشگاه. عیوضی به خاطر تصحیح دیوان حافظ در سال ۱۳۷۷ موفق به دریافت جایزه کتاب سال شد. در سال ۱۳۸۵ هم برای کتاب «حافظ برتر کدام است؟!» جایزه قلم زرین را گرفت. تصحیح «دیوان همام تبریزی» و تألیف کتاب «چهره ابلیس در متون اسلامی و ادبیات فارسی» (چاپ‌نشده) از دیگر آثار اوست.

روشن وزیری متولد سال ۱۳۱۲ در تهران که ۱۸ آذرماه از دنیا رفت، مستقیما از زبان لهستانی ترجمه می‌کرد. او که خواهرزاده بزرگ علوی بود در جوانی برای ادامه تحصیل به لهستان رفت، در آنجا در رشته طب فارغ‌التحصیل شد و در همان‌جا هم ازدواج کرد. روشن وزیری آثاری را همچون «روسلان وفادار»، «قبضه قدرت»، «آبنوس: قاره سیاه و ماجراهایش»، «بانوی بهشتی» و «تب تند آمریکای لاتین» ترجمه کرده است.

سعادت رضایی سوق، شاعر جوان کهگیلویه و بویراحمد، شامگاه هفتم دی‌ماه در استخر شهر سوق جان باخت. مجموعه شعر «نشانی از مرد بی‌نشان» از او به چاپ رسیده است.

عباس کی‌منش ملقب به مشفق کاشانی، شاعر پیشکسوت متولد سال ۱۳۰۴ در شهر کاشان بود که ۲۸ دی‌ماه در سن ۸۹ سالگی از دنیا رفت. برخی آثار به‌جامانده از او این عنوان‌ها هستند: «صلای غم (تضمین ۱۲ بند محتشم کاشانی)»، «خاطرات»، «سرود زندگی»، «شراب آفتاب»، «آذرخش (گزیده اشعار)»، «آینه خیال»، «بهار سرخ سرود»، «هفت بند التهاب»، «نقشبندان غزل»، «انوار ۱۵خرداد»، «خلوت انس»، «تصحیح دیوان حاج سلیمان صباحی بیدگلی با همکاری پرتو بیضایی»، «مجموعه شعر جنگ»، «تذکره شاعران معاصر» و «راز مستان». ریاست شورای شعر و ترانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ریاست هیأت مدیره انجمن شاعران از جمله فعالیت‌های مشفق کاشانی در دوران زندگی‌اش بود.

بابک اباذری، شاعر و ناشر (مدیر انتشارات نصیرا)، متولد سال ۱۳۶۳ در سفری به شمال کشور در لنگرود دچار حادثه شد و بر اثر غرق‌شدگی درگذشت. پیکر او با انتقال به تهران پس از دو روز، دوم بهمن‌ماه در بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. مجموعه شعر «گهواره‌ای روی گسل» از او به جا مانده است.

حیدر مهرانی، چهره پیشکسوت حوزه ادبیات و نقد، ۳۰ دی‌ماه درگذشت. از او با عنوان «حلقه اتصال شاعران نوپرداز گیلان» یاد می‌شود.

محسن باقرزاده، ناشر پیشکسوت، ۱۴ بهمن‌ماه از دنیا رفت. او انتشارات توس را سال ۱۳۴۰ تاسیس کرد. همچنین کتاب‌فروشی توس را در سال ۱۳۴۹ در ابتدای خیابان توس راه‌اندازی کرد. باقرزاده بیش از ۷۰۰ عنوان کتاب که بیشتر در حوزه ادبیات، تاریخ و ایران‌شناسی بود به چاپ رساند.

مرتضی رستمیان، شاعر و مترجم اصفهانی، متولد ۱۳۱۷ و دارای مدرک فوق لیسانس علوم و فنون تدریس زبان انگلیسی، در کنار تدریس زبان، نگارش مقاله، ترجمه رمانی از گراهام گرین و مجموعه شعر «قول و غزل» را در کارنامه خود داشت.

منبع