کربلای معلی در طول تاریخ، مدفن بسیاری از مشاهیر، پادشاهان و رجال سیاسی ایرانی بوده است.

«جام جم» در مطلب زیر به بررسی این افراد پرداخته است:

پادشاهان آل بویه

پادشاهان آل بویه قدیمی‌ترین پادشاهان دفن‌شده در حائر حسین هستند. بسیاری از این امیران شیعه در توسعه، بازسازی و تزیین حرم امام حسین (ع) و دیگر امامان شیعه نقش مؤثری داشته‌اند. چند تن از آنان در داخل بقعه‌ای در صحن کوچک خاک شده‌اند. در زمان‌های پیشین، بقعه‌ای بر فراز قبر آنان وجود داشت که در میان مردم به بقعه آل بویه شهرت داشت. در ۱۲۶۸ ق عبدالرسول خالصی به دستور رئیس وقت اوقاف عراق این بقعه و آثار تاریخی آن را تخریب کرد.

مظفرالدین شاه قاجار

وی از پادشاهان قاجار است که فرمان مشروطیت را در ۱۳۲۴ ق صادر کرد و در همان سال از دنیا رفت. بر اساس وصیتش او را در کربلا به خاک سپردند. قبر مظفرالدین شاه داخل رواق فقیهان یا رواق پادشاهان است و روی آن با موزاییک فرش شده است.

محمدعلی شاه

محمدعلی شاه فرزند مظفرالدین شاه از پادشاهان دوره قاجار و از مخالفان مشروطه است که به سبب به توپ بستن مجلس شورای ملی شهرت دارد. وی در ۱۳۴۱ ق از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش دفن شد. این قبر نیز با موزائیک فرش شده و اثری از خود قبر نیست.

احمد شاه

احمد شاه فرزند محمدعلی شاه و آخرین پادشاه سلسله قاجار است که در دوران وی کودتای ۱۲۹۹ رضاخان به وقوع پیوست. او در ۱۳۴۸ ق از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش به خاک سپرده شد. روی قبر وی را با موزائیک فرش کرده اند.

امیرکبیر

میرزا تقی خان هزاوه‌ای مشهور به امیرکبیر، صدر اعظم معروف و شهیر عصر ناصرالدین شاه است که به دستور وی در ۱۲۹۸ ق در حمام فین کاشان به قتل رسید و در رواق پادشاهان به خاک سپرده شد. در کنار قبر وی فرزندش ساعد الملک و برادرش میرزاحسین خان دفن شده‌اند.

سلطان حمزه میرزا صفوی

حمزه میرزا فرزند شاه اسماعیل صفوی از شاعران و ادیبان عصر صفوی بود. وی در ۹۹۷ ق در اردبیل از دنیا رفت و در داخل حرم امام و در رواق پادشاهان به خاک سپرده شد. حمزه میرزا دیوان شعر و کتابی در سلسله انساب و شرح حال شاعران و عالمان از خود به یادگار گذاشته است.

میرزا شفیع‌خان مازندرانی صدراعظم

وی از نخست‌وزیران یا صدراعظم‌های عصر قاجار است که در ۱۲۲۴ ق درگذشت و در رواق پادشاهان دفن شد.

میرزا موسی وزیر

میرزا موسی‌خان وزیر طهران از حکمرانان عصر ناصری در ایوانی در سمت جنوبی صحن به خاک سپرده شده است.

معیرالممالک

دوستعلی‌خان معیرالممالک، رئیس ضراب‌خانه و امور دارایی عصر ناصری، در داخل رواق دفن است. قبر او در اتاقی کوچک و آینه‌کاری‌شده قرار دارد.

حاجی میرزا آغاسی

از وزیران عصر محمدشاه قاجار است. او را در رواق پادشاهان به خاک سپردند.

ظل‌السلطان

ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان در عصر ناصری و مظفری است. قبر وی در رواق پادشاهان قرار دارد.

زاهدالدین شاه

شاهزاده هندی، برادر محمدنجف میرزا، به همراه چند تن از شاهزاده‌های هندی معاصر هند در رواق جنوبی دفن شده و مقبره کوچک آنان با آینه تذهیب شده است. معروف‌ترین آن شاهزاده‌ها، غیر از زاهدالدین شاه، سلطان برهان نظام شاه پسر سلطان احمد هندی است که در ۹۶۱ ق در هند از دنیا رفت.

منبع