نحوه برگزاری مراسم ترحیم به صورت آنلاین وسط بحران ویروس کرونا

مراسم تشییع جنازه زمانی است که افراد دور هم جمع می شوند ، با آغوش و بوسه به یکدیگر تسلیت می گویند و برای آمرزش و مغفرت تازه گذشته  دعا و عزاداری می کنند. اما در حال حاضر شرایط به گونه ای نیست که حتی یک ماه پیش بود!

در سراسر ایران ، شهرها و استان ها  از مردم  خواسته اند که در خانه بمانند یا حداقل ۱ متر از یکدیگر فاصله داشته باشند و تجمعات به تعویق افتاده و یا لغو شده.

شیوع بیماری کووید ۱۹(کرونا) به طور اساسی سبک زندگی انسان‌ها را تغییر داد. بدیهی است این تغییر، استرس‌های فردی و اجتماعی متعدد و ناگهانی ایجاد کرده‌است. یکی از این استرس‌ها عدم امکان ملاقات با فرد بستری شده در بیمارستان و بدتر از آن عدم امکان برگزاری مراسم ترحیم و تشییع به صورت معمول است.

ایجاد گروه مجازی و اطلاع رسانی در ساعت و زمان تعیین شده

مراسم ترحیم مجازی باید کاملا ساختار مراسم ترحیم حضوری(متناسب با فرهنگ) را داشته باشد. بنابراین در ابتدا با هماهنگی اقوام، روز و ساعت مشخصی برای برگزاری مراسم ترحیم در گروهی مجازی مشخص می‌شود. پوستر یا بنر برای عرض تسلیت و اطلاع‌رسانی زمان دقیق و روز مراسم ترحیم مجازی طراحی می‌شود و به اطلاع دوستان و آشنایان در فضای مجازی می‌رسد.

هماهنگی جهت حضور گروه موسیقی عرفانی و قاری قرآن

هماهنگی برای حضور روحانی(مداح)، قاری قرآن و تهیه کلیپ‌های مناسب اجرای مراسم ترحیم انجام می‌شود. ادمین یا مدیر گروه در ساعت از قبل اعلام شده (در بنر اطلاع رسانی با هماهنگی قبلی با خانواده داغدیده) صوت یا ترجیحا کلیپ تصویری تلاوت قرآن کریم را پخش می‌کند.

در ادامه طبق فرهنگ و سنت خانواده‌ها و اقوام، روحانی یا مداح یا افراد از قبل مشخص شده سخنان خود را به صورت صوتی یا تصویری در گروه به اشتراک می‌گذارند. پخش کلیپ‌های تلاوت قرآن کریم در ابتدا و بین مراسم نیز شرایط مراسم حضوری ترحیم را ایجاد می‌کند.

عرض تسلیت میهمانان با سفارش و ارسال پوستر تسلیت

اطرافیان بعد از اتمام مداحی و سخنرانی روحانی یا دیگر برنامه‌های مرسوم پوسترهای ترحیم از قبل طراحی شده شخصی یا خانواده خود را به همراه فایل صوتی عرض تسلیت خود و اعضای خانواده را نیز به اشتراک می‌گذارند.

ذکر فاتحه همگانی به صورت تصویری

همان‌طور که در مراسم حضوری ترحیم، حاضرین فاتحه می‌فرستند در گروه‌های مجازی یا تعاملات شخصی تصویری خانوادگی نیز بعد از عرض تسلیت فاتحه ذکر شود.

هماهنگی و برنامه ریزی قرائت دست جمعی قرآن برای تسلی روح عزیز از دست رفته

اطرافیان می‌توانند با ساخت کلیپ‌های خانوادگی و یادآوری خاطراتی از فرد فوت شده یا دیگر کلیپ‌های مرتبط با سوگ برای محیط‌های اداری در مراسم مجازی مشارکت کنند. هماهنگی و برنامه‌ریزی برای قرائت قرآن به نیت فرد فوت شده نیز پیشنهاد می‍شود.

ارسال ویدیو و تصویر بستگان جهت تبادل احساسات و ذکر خاطراتی از مرحوم

لازم است فرصت کافی به خانواده عزادار برای ارسال پیام صوتی و تشویق آنها به ارسال پیام صوتی یا تصویری به جای پیام متنی داده شود (مثلا: عزیز جان دوست داریم صدا یا تصویر شما را  داشته باشیم/اگر ممکنه درباره ویژگی‌های آن مرحوم و خاطراتی از آن مرحوم تعریف کن). تبادل احساسات روابط را مجددا بازسازی می‌کند و موجب تسهیل فرآیند سوگ می‌شود.

خودداری کردن از ارسال پیام های خودسرانه و نامناسب!

تمام توصیه‌ها و برنامه‌های مد نظر در تعامل حضوری با فرد دچار سوگ (فوت) در فرایند سوگواری و ارتباط مجازی( غیر حضوری) نیز باید شکل گیرد. ابراز احساسات و تخلیه هیجانی باید تشویق شود و به افراد حامی آموزش داده شود که از توصیه های نامناسب و خودسرانه خودداری کنند. برخی از توصیه های نامناسب عبارتند از:

گریه نکن! عزیزم خدا را شکر کن که بقیه سالم هستند….

اگر زیاد گریه کنی بدنت ضعیف میشه و خودت هم مریض میشی و ….

خیلی خودت را اذیت نکن،حداقل به فکر بقیه هم باش….

سکوت اعضای گروه را محترم بشمارید و هرگز پیام‌های غیرمرتبط با مراسم ترحیم(حتی آموزنده) ارسال نکنید.

توجه ویژه به سالمندانی که امکان استفاده از فضای مجازی را ندارند

در مراسم ترحیم مجازی و تعاملات غیرحضوری توجه ویژه و محترمانه‌ای به سالمندان و کودکان داشته‌باشید. ممکن است سالمندان امکان استفاده از فضای مجازی را نداشته باشند. فرزندان یا نوه‌ها می‌توانند با ضبط صدا یا همراهی سالمندان مشارکت مجازی سالمندان را (با رعایت مراقبت های پزشکی) تسهیل کنند.

حضور کودکان در مجالس ختم مجازی

در این بین کودکان شرایط سخت‌تری را سپری می‌کنند. حضور کودکان در مراسم مجازی و ایجاد فرصت مشارکت مجازی ضروری است. کودکانی که شاید یک ماه یا بیشتر پدر بزرگ و مادر بزرگ(یا پدر و مادر) خود را ملاقات حضوری یا شاید مجازی نکرده‌اند بعد از شنیدن خبر فوت، شرایط دشواری را تحمل می کنند. در مواردی هم کودک حتی اجازه ملاقات فرد بیمار را نداشته‌است و در این مدت بستری استرس‌های زیادی را تحمل کرده است و اینک خبر فوت فشار روانی زیادی وارد خواهد کرد.

گروه‌های مجازی خانوادگی می‌توانند برای حمایت بیشتر از کودکان سوگوار، نقاشی‌ها و داستان‌های آموزنده بیشتری به اشتراک بگذارند و مشارکت این کودکان را تشویق کنند.

عدم اصرار به تماس های بی وقت با خانواده متوفی

اگر بعد از برگزاری مراسم ترحیم مجازی و حمایت‌های لازم اطرافیان با ارتباط صوتی و تصویری با خانواده متوفی، احساس کردید آنها تمایل به تنهایی دارند، فرصت تنها بودن را به آنها بدهید و بالاجبار با آنها ارتباط نگیرید. همین که تماس گرفتید و به آنها یادآور شدید که به یادشان هستید کفایت می‌کند. هرگز سعی نکنید با ارسال پیام‌های طنز،سیاسی و غیره آنها را مجبور به پاسخ و تعامل کنید. این نوع تعامل را به زمان دیگری موکول کنید. اگر مدت زمان تنهایی فرد عزادار طولانی شد از او بخواهید در گروه مشارکت بیشتری داشته باشد و او را تشویق کنید با افراد دیگر تماس صوتی یا تصویری داشته باشد.

پذیرفتن تفاوت‌های فردی در نحوه واکنش به فوت عزیزان

انتظار نداشته باشید همه اعضای خانواده عزادار با پختگی کامل واکنش نشان دهند. ممکن است خانواده متوفی فوت عزیزشان را انکار کنند (او نمرده، من مطمئنم بر می‌گرده، خوب میشه، شما اشتباه می‌کنید و …).به سخنان او گوش دهید ولی صحبت‌های او(انکار فوت) را تشویق یا تقویت نکنید و بیشتر نقش حمایت کننده داشته‌باشید(واقعا شرایط سختیه، می‌دونم تحملش سخته،خدا بهتون صبر بده و …)

ممکن است خانواده متوفی رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی نشان دهد که در برخی موارد تعجب دیگران را بر می انگیزد (حداقل یک مراسم کوچیک براش تدارک می دیدید،آخه این چه کاریه، یعنی اینقدر هم لیاقت نداشتیم، از تو انتظار نداشتم دیگه هرگز نمی‌خوام ببینمت و…). در این شرایط نیز اعضای گروه مجازی باید فرصت دهند فرد مورد نظر هیجانات خود را تخلیه کند و طوری پیام بگذارند که فرد مورد نظر از خانواده داغدیده بفهمد عصبانیت او بخاطر داغ از دست دادن عزیزش است و آنها نیز از این بابت ناراحت و عزادار هستند (ما واقعا متاسفیم که مجبوریم این طور مراسم را برگزار کنیم، واقعا تحمل این فوت برای همه ما سخت است، ما هم دوست داریم کنارتان حضور داشته باشیم تا بهتر عزاداری کنیم اما واقعا الان شرایط خاصیه و …..).

در صورتی که احساس کردید فرد یا افراد خانواده با فوت بستگان کنار نیامده‌است و از نظر روانی وضعیت نگران کننده‌ای دارند حتما با یک روان‌شناس (از طریق سامانه ۴۰۳۰ ،۱۳۷) مشورت کنید.