حیات برزخی چیست؟

حیات برزخی به‌ زندگی ارواح در عالم برزخ اشاره دارد. بر اساس برخی از آیات و روایات ارواح مردگان در عالم برزخ، حیات دارند و می‌توانند با افراد زنده ارتباط برقرار کنند. ارواح اموات صدای زندگان را می‌شنوند و به آنها پاسخ را می‌دهند.
همچنین اثبات برخی مسائل مانند سماع موتی و توسل به مردگان در گرو پذیرش وجود حیات برزخی است. برای اثبات وجود حیات برزخی به برخی از آیات قرآن که به زنده بودن برخی گروه‌ها مانند شهیدان اشاره دارند و همچنین برخی روایات، استناد می‌شود.
برزخ, جهان سومى است که ارواح همه انسانها پس از مرگ تا روز قیامت در آنجا قرار مى گیرند. بنا بر دیدگاههای موجود در تفاسیر حیات برزخى، از موارد اختلافی بین شیعه و اهل سنت است تا جایی که برخی از اهل تسنن اعتقاد به ارتباط با ارواح درگذشتگان را حرام میدانند.

بدن برزخی

در برزخ بدن انسان به بدن برزخی تعبیر شده است و روح پس از مرگ به آن تعلق می‌گیرد. در روایات آمده است که این بدن مادی نبوده است اما برخی خصوصیات ماده مانند شکل و اندازه را دارد.

شواهد قرآنی برای حیات برزخی

آیاتی از قرآن کریم که برای اثبات وجود حیات برزخی به آنها استناد می شود در واقع زندگی پس از مرگ از نظر قرآن در این آیات آورده شده است .

آیاتی که به زنده‌بودن برخی گروه‌ها مانند شهیدان پس از مرگ اشاره دارد؛ مانند وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یرزَقونَ (ترجمه:«هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده‌اند مرده مپندار بلکه زنده‌اند که نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند».)[آل‌عمران–۱۶۹]

آیه قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّهَ ۖ قَالَ یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ (ترجمه:«[سرانجام (شمعون صفا) به جرم ایمان کشته شد، و بدو] گفته شد: به بهشت درآى. گفت: اى کاش، قوم من مى‌دانستند.»)[آل‌عمران–۶۹] علامه طباطبایی مفسر شیعه این آیه و نیز آیه ۱۵۴ سوره بقره را از ادله وجود برزخ و حیات برزخی دانسته است و گفته است که منظور از بهشت در آن، بهشت برزخی است نه بهشتِ آخرت.

آیه وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیرَی اللَّهُ عَمَلَکمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَیٰ عَالِمِ الْغَیبِ وَالشَّهَادَهِ فَینَبِّئُکم بِمَا کنتُمْ تَعْمَلُونَ (ترجمه:و بگو: «[هر کاری می‌خواهید] بکنید، که به زودی خدا و پیامبر او و مؤمنان در کردار شما خواهند نگریست، و به زودی به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانیده می‌شوید؛ پس ما را به آنچه انجام می‌دادید آگاه خواهد کرد.»)[توبه–۱۰۵] [بر اساس این آیه پیامبر و برخی از مؤمنان (امامان) از حال انسان‌ها باخبرند.

آیاتی که به گفتگوی فرشتگان با اموات و بهشت و جهنم برزخی و نیز آیاتی که از حیات برزخی پیامبران حکایت دارند.

شواهد روایی

برخی روایات که به حیات برزخی پیامبران اشارهشده است. بیهقی محدث قرن چهارم قمری، تعدادی از این روایات را در کتاب حیاهالانبیاء بعد وفاتهم، گردآوری کرده است. بنا بر روایتی پیامبر(ص)، حضرت موسی را در شب معراج در قبرش در حال نماز خواندن مشاهده کرده است.

برخی از عالمان اهل‌سنت به حیات برزخی پیامبران اشاره کرده اند. آلوسی حیات برزخی انبیاء را برتر از شهیدان دانسته و گفته که حیات برخی انبیاء با احادیث صحیح قابل اثبات است. همچنین شیعیان با اسناد به برخی روایات که تعدادی از آن‌ها با عنوان بَابٌ فِی أَنّ الْأَئِمّهَ شُهَدَاءُ اللَّهِ عَزّ وَ جَلّ عَلَی خَلْقِهِ (ائمه، شاهدان خداوند بر خلق هستند) در کتاب اصول کافی گردآوری شده‌، معتقدند که امامان با اذن خدا از حال انسان‌ها باخبرند و آنان در اثبات حیات برزخی استفاده می‌کنند.