فلسفه برگزاری مراسم ختم در روز های مشخص چیست؟

 وقتی فردی فوت میشود برگزاری مراسم عزا داری توسط باز ماندگان فرد متوفی در تمام جهان مرسوم است، و برگزاری این مراسم و آداب و رسوم آن ریشه در فرهنگ و سنت های هر قوم و ملتی دارد. در کشور ما نیز آداب و رسوم مختلفی وجود دارد که آمیخته ای از زندگی اقوام باستانی ما (زرتشتی ها و سکاها) و فرهنگ و اعتقادات اسلامی است. در این مقاله به بررسی ریشه و برخی آداب و رسوم ختم میپردازیم.

دلیل برگزاری مراسم عزاداری در روزهای خاص (سه روز اول، هفتم و چهلم) چیست؟

برگزاری مراسم سوم ، هفتم و چهلم یک رسم عرفی است که به خاطر تعظیم و احترام میت است و مبنای شرعی ندارد و هیچ مطلبی به صراحت در قرآن و احادیث به این موضوع نپرداخته است، البته این مراسما با دستورات شرع مخالفت و ناسازگاری ندارد و برگزاری مراسم سوم، هفتم و چهلم و سالگرد تنها به دلیل حفظ یاد و خاطره گذشتگان و احترام به آنها است و همچنین موجب تسکین قلوب بازماندگان می باشد. ممکن است یکی از علت های برگزاری مراسم سوم ،هفتم و چهلم مقدس بودن این اعداد در ادیان، فرهنگ ها و تمدن های باستانی می باشد که به فرهنگ اسلامی نیز راه یافته است. حال به بررسی علت تقدس این اعداد میپردازیم.

دلیل اهمیت عدد سه در ادیان:
عدد سه در فرهنگهای مختلف دارای معانی مختلف است به چند مورد آن اشاره میکنیم ، به عنوان مثال در فرهنگهای شرقی عدد سه نشان دهنده ی سه مرحله ی مهم زندگی شامل تولد،ازدواج و مرگ است.در مسیحیت عدد سه نشانه ی تثلیث و سه هدیه به مسیح است. در اسلام در روز قیامت در سه گروه محشور می شوند و کفاره ی سوگند شکستن سه روزه است. در فرهنگ عامه و داستان های پریان، سه آرزو، سه پری، سه خواهر و سه جادوگر را زیاد دیده ایم.

دلیل اهمیت عدد هفت در ادیان:
همانطور که میدانید عدد هفت یکی از اعداد مقدس در فرهنگ ها و ادیان مختلف است و دلیل تقدس عدد هفت به دلیل هفت آسمان و زمین، هفت سیاره ی منظومه ی شمسی به غیر از زمین، هفت گناه کبیره، عجایب هفتگانه و عروج مردان خدا به آسمان هفتم است.در اسلام و قرآن هم هفت دور طواف دور خانه ی خدا، هفت شبانه روز بلای الهی به قوم عاد، آفرینش زمین و آسمان در هفت روز( روز هفتم روز استراحت) را داریم.

دلایل عدد چهل به دلایل زیر است:
یکی دیگر از اعداد مقدس در بین ادیان عدد چهل است. و مقدس بودن عدد چهل هم دلایل متعدد تاریخی و مذهبی دارد: پیامبر در سن چهل سالگی مبعوث شده است و حضرت موسی چهل روز در کوه معتکف بود تا الواح مقدس را دریافت داشت.قوم بنی اسرائیل به دلیل کفران نعمت و پرستش گوساله به چهل سال سرگردانی محکوم شدند.آفرینش انسان هم در طی چهل روز انجام شده و به اتمام رسیده است.همچنین سالکان هم برای درک معرفت الهی چهل روز به اعتکاف می پرداختند و اصطلاحا  چله نشینی می کردند.

دلیل برگزاری مراسم عزاداری در سه روز اول به این دلیل است که زرتشتیان معتقد بودند روح پس از مرگ تا سه روز روی زمین باقی می ماند و اتصال خود را با تن حفظ می کند.در صدر اسلام هم پیامبر در موارد بسیاری برای تسلی دادن صحابه و یارانشان به نزد آنها می رفتند و خانواده هایشان را به صبر و آرامش دعوت می کردند و  فرزندانشان را  در آغوش می گرفتند و انجام این کار را تا سه روز توصیه می کردند و به سه روز بردن غذا برای خانواده ی متوفی تاکید می کردند.به همین دلیل در سه روز اول مراسم عزاداری برای متوفی گرفته می شود و در پایان روز سوم بعد از ظهر مهمانان بر سر مزار او حاضر می شوند و با خواندن فاتحه و طلب آمرزش مراسم را ترک می کنند.

در بعد از ظهر روز ششم و روز سی و نهم پس از مرگ متوفی نیز بستگان و اطرافیان بر مزار او حاضر شده و با دادن خیرات و خواندن دعا وفاتحه برای او طلب آمرزش و آرامش می کنند.کلیت مراسم عزاداری در اکثر شهرهای ایران به همین صورت است.