فلسفه برگزاری مراسم چهلم و…

یکی از کاراهای که افراد بعد از مرگ عزیزانشان انجام میدهند برگزاری مراسم عزا داری با عنوان های مانند سوم و چهلم و غیره است. حال میخوایم بدانیم که این مراسم و مجالس مختلفی که برگزار میشود بر اساس چه فلسفه و حکمتی است. در ادامه به بیان این موضوع خواهیم پرداخت.

روایات درمورد برگزاری مراسم چهلم و … متوفی و بازماندگان

 حکمت اینکه برای اموات مراسمهایی چون شب سوم، هفتم و چهلم برگزار می کنند چیست و آیا در قرآن و احادیث، به این موضوع اشاره شده است یا خیر؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که هیچ مطلبی به صراحت در قرآن و احادیث به این موضوع نپرداخته است، اما براساس برخی از روایاتی که در مورد متوفی و بازماندگان او وجود دارد پاسخ به این سوال مشخص می شود.

همانطور که گفته شد در رابطه با فلسفه برگزاری این مراسمات در قرآن مطلبی بیان نشده است، زیرا قرآن در مورد مسائل کلی بحث میکند و نیز در احادیث اسلامی هم حدیثی که صراحت به این مطلب داشته باشد به دست نیامد ولی یک سلسله روایاتی در مورد متوفی و بازماندگانش وجود دارد که تا حدی میتواند فلسفه مراسم چهلم و … روشن کند.
رسول گرامی اسلام به ابوذر غفاری درباره اهمیت والای مؤمن سفارشهایی داشته بر این عنوان که : یا اباذر! ان الارض لتبکی علی المؤمن اذا مات اربعین صباحا; ای ابوذر! هنگامی که مؤمنی از دنیا می‏رود، زمین تا چهل روز برای فقدان او گریان و عزادار است.»
 از برخی روایات استفاده می‌شود، ایام سوم متوفی و هفتم و هر شب جمعه و هر ماه و سال، ارواح با اهل خانه و بازماندگان ملاقات دارند و به دیدن بدنش می‌رود و حالت نگرانی و ناراحتی برایش پیش می‌آید. بنابراین هر نوع توجه به روح متوفی از خیرات، صدقات، طلب مغفرت، نماز و روزه اطعام در این ایام، موجب خوشحالی آن‌ها و کم شدن همّ و غمّ آن‌ها می‌باشد. افزون بر این، روح عاطفی و انسانی هر کسی حکم می‌کند که باید به آن روح متوفی احترام کرد؛ چنان‌چه در روایتی، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به احترام یک جنازه یهودی ایستادند تا جنازه غایب شد. به حضرت عرض کردند: این متوفی یهودی بود. حضرت پاسخ داد: آیا انسان نبود؟
هنگامی که حضور روح یهودی مورد احترام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) است، پس بزرگ‌داشت ارواح مؤمنین در ایامی که حضور پیدا می‌کنند، به طریق اولی باید مورد احترام قرار گیرد و ایام مورد پرسش، ایام حضور ارواح است.
هم‌چنین سیره و روش مؤمنین از گذشته که در این ایام برای مردگان جلسه می‌گرفتند و نوعاً آن‌ها، کاری دینی را بدون دلیل انجام نمی‌دهند و این مؤید خوبی برای برپایی این مجالس است.
اما نکته مهم این‌که سزاوار است که مسلمانان در عین احترام به متوفی در این ایام و ایام دیگر، از اسراف و تبذیر و زیاده‌روی و خرج‌های پر هزینه خودداری نمایند و به جای خرید دسته گل‌ها و پارچه‌نویسی‌های زیاد، برای رفاه حال متوفی، کار خیر انجام دهند. در ادامه روایاتی در این مورد را ذکر میکنیم.
دسته­ی اول: روایاتی که بیانگر حال اموات در عالم برزخ است و نگرانی ارواح آنها و احتیاج و مشکلات آنها را بیان می‌کند که آنها چه انتظاری از بازماندگان و دوستانشان دارند.
دسته­ی دوّم: روایاتی که بیانگر این مطلب است که بازماندگان چه کارهایی می‌توانند برای آنها انجام دهند و آن کارها عبارت از موارد ذیل می­باشد:
۱٫ جلسات عزاداری بازماندگان؛
 ۲٫ تسلیت دوستان به بازماندگان؛
 ۳٫ صدقه و استغفار و نماز و روزه و حج نیابتی و اطعام و ادای بدهکاری‌های شرعی و عرفی.
دسته­ی سوّم: روایاتی هستند که بیانگر این موضوع است که در چه هنگامی روح متوفی به سراغ بدنش می‌رود و از هم پاشیدگی بدنش نگران و ناراحت می‌شود و یا به دیدن اهل خانه و محل زندگی دنیایی خود می‌آید و از دیدن آنها و جدایی از همه سرمایه‌های زندگی ناراحت می‌شود که در این ایام به خاطر وظیفه شرعی و انسانی احسان به او و رفع نگرانی او لازم است که انسان برای آنها خیراتی داشته باشد تا تسلای خاطر او باشد و حقی از او اداء شود و آن ایام عمدتاً شب اول به خاک سپردنش و ایام سوّم و پنجم یا هفتم و سوّم یا چهلم می‌باشد. بنابراین مجالس ختم در ایام مورد سؤال احتمال دارد به خاطر این باشد که در این ایام که روح ناراحت و نگران است و این جلسات باعث تسلا و آرامش او و عامل رفع گرفتاری او باشد.

بیشتر ببینید : احکام بعد از مرگ

نحوه محاسبه چهلم مرده

چهلم از روز فوت انسان محاسبه می شود. همانطور که اربعین امام حسین(ع) از روز به شهادت رسیدن ایشان و نه بعد از دفن در نظر گرفته می شود. چرا که اگر بعد از دفن ایشان اربعین در نظر محاسبه شود، روز چهلم در تاریخ ۲۳ ماه صفر تعیین می گردد، در حالیکه روز بیستم ماه صفر به مناسبت اربعین امام حسن(ع) می باشد. این روش محاسبه، سیره اهل بیت (ع) است.