منظور از سکرات موت چیست؟

«سکرات» جمع «سکره» به معنى حالتى است شبیه مستى، که بر اثر شدت حادثه اى دست مى دهد و انسان را سخت مضطرب مى سازد، این حالت انسان را مدهوش کرده و بر عقلش چیره مى شود، به گونه ای که شخص محتضر، نه می فهمد چه می گوید و نه می فهمد اطرافیانش درباره او چه می گویند.
در واقع سَکَرات موت یا سکرات مرگ، به سختی‌های گفته می‌شود که هنگام مرگ بر مُحتَضَر وارد می‌شود. در قرآن، از این مسئله سخن آمده است. برپایهٔ احادیث سکرات موت بسیار سخت است و همهٔ انسان‌ها، هنگام مرگ، آن را تجربه می‌کنند.
پرداختن به عواملی که لحظه هایی دردآور یا آرامش بخش را در هنگام مرگ برای انسان ایجاد می کند، اهمیت و ضرورت دارد.

چگونگی سکرات

پیدایش سکرات و حالتى شبیه مستى در لحظه مرگ یا به خاطر طبیعت آن است که انتقال از این جهان به جهان دیگر از جهات مختلف ناشناخته است، درست مانند حالت هیجانى که هنگام انتقال از عالم جنین به عالم دنیا به نوزادان دست مى دهد؛ یا به خاطر مشاهده اوضاع و شرایط بعد از مرگ و قرار گرفتن در برابر نتیجه اعمال و ترس از سرنوشت نهایى است؛ و یا به خاطر جدایى انسان از دنیا و اشیاء مورد علاقه اوست.
برپایه حدیثی که شیخ صدوق از امام علی(ع) نقل کرده، شدیدترین لحظات زندگی انسان سه لحظه است: لحظه‌ای که با مرگ مواجه می‌شود، لحظه‌ای که از قبر برمی‌خیزد و لحظه‌ای که با خدا روبه‌رو می‌شود. در کتاب پیام قرآن، از تفاسیر موضوعی قرآن، با استناد به واژه «سَکرَهُالمَوت» در آیه نوزده سوره ق آمده است مرگ با سختی‌ها و وحشت گیج‌کننده‌ای همراه است. به‌نوشتهٔ این کتاب، براساس روایات، حتی پیامبران و اولیای خدا نیز از مشکلات و سختی‌های سکرات موت بی‌امان نبوده‌اند.

امام علی(ع) درباره سختی های «سکرات موت» می فرماید: «سکرات و شدائد مرگ و حسرتِ از دست دادنِ همه چیز، بر آنها هجوم آورده است، به خاطر آن، اعضاء و پیکرشان سست مى شود و در برابر آن رنگ خود را مى بازند؛ سپس مرگ تدریجاً در آنها نفوذ مى کند و میان آنها و زبانشان جدایى مى افکند؛ در حالى که میان خانواده خود قرار دارند؛ با چشم خود به آنها نگاه مى کنند و با گوش سخنانشان را مى شنوند و عقلشان سالم و فکرشان برجاست، فکر مى کند که عمرش را براى چه چیزهایى بر باد داده، و روزگارش را در چه راهى سپرى نموده است!، و عمیقاً به فکر مى رود، به یاد ثروت های جمع کرده مى افتد که در جمع آورى آن توجهی به حلال و حرام و مشکوک نکرده، و …».

در روایتی، از امام صادق(ع) نقل شده که سکرات مرگ، برای مؤمن، بسیار راحت است؛ اما برای برخی از مؤمنان، به سبب پاک‌کردن گناهانش، با سختی همراه می‌شود؛ همین‌طور مرگِ کافر بسیار دشوار است؛ ولی سکرات مرگ برخی کافران، برای جبران نیک‌رفتاری‌شان در دنیا، آسان است و در آخرت، فقط عذاب می‌بینند

راه‌های کاهش سکرات

در برخی از احادیث، راه‌هایی برای آسان‌ترشدن سکرات مرگ بیان شده است. برای نمونه، کُلینی محدث شیعه، در حدیثی از امام صادق(ع) آورده است کسی که لباسی بر تن برادر دینی‌اش بپوشاند، بر خدا واجب می‌شود که با لباسی بهشتی او را بپوشاند و سکرات مرگ را بر او آسان کند.

شماری دیگر از کارهایی که طبق روایات، از سکرات مرگ می‌کاهد به این شرح است: صِلهٔ رَحِم، نیکی به پدر و مادر،روزهٔ ماه رمضان، خواندن سورهٔ یس، روزه در ماه رجب محبت به امام علی(ع) و زیادرفتن به زیارت امام حسین(ع). به‌گفتهٔ محمدمهدی نراقی در جامِعُ‌السَّعادات، برپایهٔ روایات، کسی که مادرش از او ناراضی باشد سکرات مرگ و عذاب قبرش شدیدتر است. صاحبْ‌جواهر، از فقیهان شیعه می‌گوید طبق روایات، مستحب است مُحتَضَر به مکانی که در آن نماز می‌خوانده انتقال داده شود. این کار سکرات مرگ را برای او آسان‌تر می‌کند محقق کَرَکی نیز با استناد به حدیثی از امام کاظم(ع)، مستحب دانسته برای مُحتَضَر سورهٔ صافات خوانده شود. طبق این حدیث، اگر سورهٔ صافات بر بالین محتضر خوانده شود، خداوند زودتر او را راحت می‌کند. در حدیثی از پیامبر(ص) هم آمده خواندن سورهٔ یس نزد محتضر مرگ را بر او آسان می‌کند.