نکاتی برای سخنرانی در مجالس ترحیم

وقتی فردی فوت میکند بازماندگان آن شخص برای فرد متوفّی گاهی چندین مجلس بزرگداشت اعمّ از: سوّم، هفتم، چهلم، سال و… برگزار می کنند. می توانید فلسفه برگزاری این مراسم در روزهای مشخص در مقاله فلسفه برگزاری مراسم ختم در روز های مشخص چیست؟ مطالعه نمایید. با توجه به این که مراسم ختم و ترحیم، به عنوان مراسمی به منظور احترام به متوفی در نظر گرفته می شود، برگزاری شایسته و اصولی آن نیز از مهم ترین دغدغه های صاحبان عزا است. شروع مراسم ختم و خاکسپاری نیز به عنوان مهم ترین بخش مراسم به حساب می آید؛ زیرا حاضرین در مجلس را به ماندن تا پایان آن سوق می دهد. در این مجالس، معمولا از اقشار مختلف مردم از هر طیف و طرز فکر و سلیقه و از هر پست و مقام از دوستان و آشنایان متوفی یا بازماندگان شرکت دارند. تجربه ثابت کرده است که برخی از این مجالس ترحیم، پرجمعیت تر و باشکوه تر و در عین حال، تأثیرگذارتر برگزار می شود و تا حدود زیادی دلها آماده پذیرش سخنان و مطالب سخنران است. به همین دلیل، باید مطالب درست و مناسبی در متن سخنرانی ترحیم گنجانده شود.همچنین می توانید از افراد و گروه هایی کمک بگیرید که در برگزاری مراسم خاکسپاری و ارائه مطالب برای شروع و پایان مراسم تجربه و تخصص کافی دارند.
بنابراین برای بهتر برگزارشدن سخنرانی در این گونه مجالس، نکاتی را باید رعایت کرد که در ادامه این نکات را یادآور می شویم. همچنین برای اطلاع از نکات مهم برگزاری ختم می توانید مقاله نکات مهم در برگزاری مراسم ختم که باید بدانید را مطالعه نمایید.

پرهیز از موضوعات تکراری سخنرانی ترحیم

مهم ترین نکته در ارائه صحبت ها در شروع مراسم ختم، پرهیز از تکرار جملات کلیشه ای و همیشگی است. بسیار مشاهده می شود که در مجالس ترحیم، سخنران در متن سخنرانی ترحیم فقط آیات مربوط به مرگ، نظیر آیات «اِنَّا لِلَّهِ وَاِنَّا اِلَیهِ راجِعُونَ»، «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ الْمَوْتِ» و… را می خوانند و اندکی تفسیر کرده، چند دقیقه ای موعظه می کنند و با نقل حکایت و ذکر مصیبتی، منبر خود را پایان می دهند.
متأسفانه این مسئله برای روحانیانی که در یک منطقه کوچک مستقر هستند، (چه در شهرهای کوچک، چه در روستاها و چه در ادارات و سازمانها و…) بیشتر اتفاق می افتد.
از آنجا که در مناطق کوچک، اکثر مدعوّین با یکدیگر مراوده و آشنایی دارند، غالباً در مجالس نیز به نحو اشتراکی حضور می یابند. حتی گاهی اوقات فقط نام مجلس تغییر می کند و بیشتر شرکت کنندگان کسانی هستند که در جلسات قبل نیز حضور داشته اند؛ از این رو در این گونه موارد که کم هم نیست، تنوع در سخنرانی و مطالب از ضروریات تبلیغ است.

رعایت مقتضای حال

سخنران محترم باید از لحاظ برخورد با افراد،در طریقه صحبت کردن در مجالس ختم دقت داشته باشد. لبخند، بذله گویی افراطی و… تأثیر سخن را در این گونه سخنرانیها که مجلس حزن و عزاست، پایین می آورد و شاید در مواردی موجب رنجش خاطر صاحبان عزا نیز بشود.

گزینش موضوع مناسب و غیر تکراری

بسیار مشاهده می شود که در مجالس ترحیم، مبلّغین فقط آیات مربوط به مرگ، نظیر آیات «اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ»، «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ الْمَوْتِ» و… را می خوانند و اندکی تفسیر کرده، چند دقیقه ای موعظه می کنند و با نقل حکایت و ذکر مصیبتی، منبر خود را پایان می دهند.
سخنران گرامی می تواند پس از خواندن خطبه، یک آیه در موضوعات زیر و یا موضوعات متناسب دیگر را قرائت کند؛ موضوعاتی نظیر: چیستی مرگ و حکمت آن، آیات اثبات حشر، آیات حساب، شفاعت، شهادت دادن اعضا در قیامت، درجات ایمان، خلود و جاودانگی در آخرت، فضل ایمان و اوصاف متقین، احوال متقین و مجرمین در قیامت، محبت خدا، صبر، توکل، ابتلا، خوف و رجا، معاد و….
برای دست یابی بهتر و راحت تر به این موضوعات و نظایر آنها، رجوع شود به فرهنگهای موضوعی تفاسیر، بالاخص تفسیر المیزان و نمونه و یا کتب معتبری که درباره این موضوعات نوشته شده است.

ابراز همدردی با بازماندگان

در سخنرانی ترحیم پس از قرائت خطبه و آیه با ترجمه ۳ – که شایسته نیست بیش از ۳ دقیقه طول بکشد – صاحبان عزا و حضّار را تسلیت و سرسلامتی بدهد و سعی کند هر چه بیشتر جانب اخلاص را رعایت کند و در نحوه تسلیت گفتن دقت کافی داشته باشد. بنابراین، نباید تحت تأثیر موقعیت مادّی و مقام و منصب متوفّی یا بستگان و یا حضّار قرار گیرد و متوفی را بیش از آنچه که هست، مورد تقدیر و تمجید و تعریف قرار دهد. فقط در بعضی موارد سخنران

مجاز است با استفاده از آیات و روایات، متوفی را مورد تقدیر قرار دهد. به عنوان مثال، متوفی از علما و دانشمندان مؤمن و مخلص بوده است و یا اینکه فرد مسلمان خیری بوده که به حال مردم نفع داشته و در کارهایی که کرده، مشهور به اخلاص باشد و مثلاً مدرسه یا مسجد ساخته و یا کاری عام المنفعه انجام داده است و یا اینکه فردی بوده که در راه خدمت به اسلام و مسلمین جانش را از دست داده و نظایر این افراد.

سعی در برقراری نظم

در بعضی از مناطق، رسم بر این است که مدعوّین پس از ورود به مسجد، بدون حفظ حرمت سخنرانی، تقاضای فاتحه می کنند و یا با صدای بلند بازماندگان را تسلیت و سرسلامتی می دهند. این کار تا حدودی نظم مجلس را به هم می زند و باعث حواس پرتی گوینده و شنوندگان می شود. جهت رفع این معضل، به صاحبان عزا که معمولاً دمِ در مسجد ایستاده و به مدعوّین خیرمقدم می گویند، گفته شود که هنگام ورود حضار، آنها را توجیه نمایند که در بین سخنرانی تقاضای فاتحه نکنند و یا بسیار آرام این کار را انجام دهند که حواس دیگران پرت نشود؛ هر چند در صورت امکان، ترک این کار بهتر است.

انتخاب و قرائت حدیثی زیبا و متناسب با موضوع مجلس

از آنجا که مجلس ترحیم را نمی توان بدون یاد قیامت یا مرگ و یا مانند آنها آغاز کرد، بهتر است پس از قرائت قرآن و خطبه ، مبلّغ حدیثی زیبا و تکان دهنده از مرگ یا بعد از مرگ را بخواند. این حدیث را می تواند از کتب معتبر نظیر: نهج البلاغه، منازل الآخره، معاجم حدیثی شیعه و یا کتب معتبر دیگر که درباره مرگ و معاد نوشته شده است، انتخاب کند و مجموعاً روایت و ترجمه و توضیح مختصر آن را به مدّت ۷ الی ۱۰ دقیقه بخواند.
پس تا این مرحله، قرائتِ خطبه و سرسلامتی دادن و خواندن آیه و حدیث با ترجمه مجموعاً بهتر است بیش از ۱۰ الی ۱۲ دقیقه طول نکشد. توجه داشته باشید که اگر برنامه های دیگری مانند: نماز جماعت، پذیرایی، رفتن بر سر مزار متوفّی و… در پیش نباشد و فضای جلسه نیز پذیرا باشد، مجالس ترحیم را می توان تا ۴۵ دقیقه ادامه داد و بیش از این به مصلحت نیست و موجب خستگی حضار می شود؛ مگر در موارد استثنایی و به اقتضاء شرایط محیطی و فرهنگی مخاطبان.

انتخاب موضوع سخنرانی ترحیم مناسب

اکنون به اصلی ترین بخش سخنرانی می رسیم که با توجه به نوشته های ابتدای مقاله مبنی بر حضور اقشار مختلف مردم در مجلس، سخنران باید با آگاهی کامل از وضعیت مجلس صحبت خود را ادامه دهد؛ یعنی موضوعی مستقل را به عنوان محور صحبتهای خود انتخاب کند. باید دقت داشت که متن بسیار سنخیت با نوع مراسم داشته باشد.
موضوعات اخلاقی از اهمّ موضوعاتی است که انتخاب و تشخیص موقعیت آن ظرافت و دقت زیادی می طلبد؛ امّا می توان موضوعات زیر را نیز جهت سخنرانی انتخاب کرد.
تقوا و آثار فردی و اجتماعی آن، آثار و عواقب گناهان، دنیا از نظر اسلام، مال و استفاده از آن از دیدگاه اسلام، محاسبه نفس، کفران نعمت، مراقبه، احترام و آبروی مؤمن، اهمیت نماز و بالاخص نماز جماعت، حقوقِ افراد بر یکدیگر (حق زن بر شوهر، حق مرد بر زن، حق فرزندان بر والدین و حق والدین بر فرزندان) ، اشتغال به لهو و لعب، شناخت امام زمان علیه السلام و ارتباط با آن حضرت، تربیت دینی در سنین مختلف، توسل به اهل بیت علیهم السلام، قرآن بهترین آیین نامه زندگی، ذکر و یاد خدا، موجبات رضایت الهی، موجبات خشم الهی، حساب در قیامت، حق الناس، حق اهل بیت علیهم السلام بر مسلمانان و….
سخنران گرامی باید بین موضوع سخنرانی و مصادیق اجتماعی آن ارتباط برقرار کند و سعی کند از آموزه های دینی پاسخ و راه حلّ معضلات را بیان کند و تأکید نماید که اگر آموزه های دینی در جامعه اجرا شود، قطعاً مشکلات و معضلات و مفاسد اجتماعی و جنگ و جدالها و اختلافات و… از میان خواهد رفت.
امّا در مورد داستانها، می توان از بین داستانهایی که جنبه الگویی دارد، به زندگی اهل بیت علیهم السلام و فرازهای مورد نظر، اشاره کرد و باید از گفتن داستانهای معمولِ منبریان که مستمعین هم آنها را بلدند، پرهیز شود.
جوان امروز باید بداند که در عصر ماشین و تکنولوژی نیز می توان آن گونه زیست که الگوی دیگران شد. بدین منظور، می توان از داستانهای زندگی شهدا و ترجیحاً شهدای منطقه و اولیا و صلحای معاصر نظیر: حضرت امام رحمه الله، مقام معظم رهبری، مراجع تقلید معاصر و… استفاده کرد؛ زیرا با این کار هم دِین خود را نسبت به انقلاب ادا نموده ایم و هم فرهنگ پاکی و ایمان را در ضمن دستاوردهای نظام مقدس جمهوری اسلامی بیان کرده ایم.
بعضی از گناهان و معضلات اجتماعی را نمی توان بی پرده موشکافی و تشریح و تبیین کرد. گناهانی مثل: زنا، شُرب خمر، منکرات جنسی و… از این مقوله اند؛ از این رو این موارد را به وسیله نهی های روایی باید گوشزد نمود؛ امّا درباره مضرّات آن نیز می توان به صورت سربسته و اجمالی به مؤیدات علمی استناد کرد و در این نوع انذار، باید به گونه ای سخن راند که خدای نخواسته مصداق اشاعه فحشاء نشود.

دقت در هنگام ذکر مصیبت

بعضی اوقات سخنران در سخنرانی ترحیم به اشتباه، خاطرات متوفی را به عنوان ذکر مصیبت نقل و یا در لا به لای مصیبت خوانی استفاده می کند. بهتر است از این مورد پرهیز شود؛ چرا که فقط اهل بیت علیهم السلام هستند که سزاوارند برای ایشان گریسته شود و با یاد آنها مجالس عطر و بوی معنوی بگیرد و فیوضات رحمانی نازل گردد و جمع حاضر ثواب ببرند.
گاهی نیز سخنران به جای تسکین دادن درد فراقِ متوفی، داغدیدگان را بیشتر داغ می کند! یعنی با ذکر بعضی از خاطرات، فقدان متوفی را امری ناگوار جلوه می دهد و خدای نخواسته نوعی اعتراض به امر الهی می کند. بنابراین، بهتر است سخنران سعی کند با استشهاد به آیات و روایات، مسئله مرگ را تبیین کند.
همچنین باید از مقایسه مستقیم بین بازماندگانِ متوفی و داغدیدگان اهل بیت علیهم السلام پرهیز شود؛ چرا که اصلاً این سنخ شأنیت بین ما و ایشان علیهم السلام وجود ندارد. البته با اشارات کلّی اگر این مقایسه انجام شود، اشکال ندارد؛ مثلاً بگوید: وقتی به بعضی افراد مصیبتی می رسد، چنین و چنان می شوند و یا چنین و چنان حالتی پیدا می کنند؛ در حالی که اهل بیت علیهم السلام این گونه نیستند و….

نحوه دعای ختم مجلس

چون قصد ما این است که از لحظه به لحظه این مجالس نهایت استفاده برده شود؛ لذا می توانیم در پایان مجلس نیز از دعاهایی که بارِ تبلیغی دارند، استفاده کنیم. البته باید توجه داشته باشیم که نباید دعای ختم مجلس خیلی طولانی شود و در حدّ یک دقیقه و یا یک و نیم دقیقه کافی است.
به تناسب موضوعِ سخنرانی می توان دعاهایی را انتخاب کرد؛ مثلاً اگر در مورد قرآن صحبت شده، چنین دعا کنیم: خدایا! زندگی ما را بر محور تعالیم قرآن قرار بده! یا: ما را با قرآن محشور بفرما! و یا ما را با قرآن مأنوس بفرما! و… .

کلام آخر

امیدواریم این نکات به شما کمک کند تا سخنرانی مناسب و تاثیر گذاری داشته باشید.

برگزاری مراسم ختم جدا از آگهی ترحیم مراحل زیادی دارد که انصافا برای بازماندگان بسیار سخت است و آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. از طی کردن فرایند کفن و دفن تا برگزاری مراسم ختم و ارائه پذیرایی ختم و ناهار ختم به مهمانان بسیار رنج‌آور است. بی‌حوصلگی و مغموم بودن خانواده متوفی نیز باعث می‌شود سنگینی بار انجام این کار‌ها بیشتر شود.همانطور که گفته شد خدمات مختلفی در حوزه مجالس ختم مورد نیاز است که ما در سایت راجعون گرد آوری کرده ایم تا شما به راحتی بتوانید به این خدمات دسترسی داشته باشید وباری از دوش شما عزیزان در آن شرایط برداشته شود. مانند : نیروی خدماتی ، ظروف کرایه ، کرایه صندلی ، اجاره حجله ، سفارش اعلامیه ترحیم، تهیه غذا ، سنگ مزار ، سفارش اعلامیه ، کارت تشکر، پک میوه  ، مداح با نی و دف ، حلوا خرما ، گل آرایی ، رزرو مسجد، کرایه اتوبوس و اجاره اتوبوس ، رزرو تالار نزدیک بهشت زهرا ، مداح و واعظ ، تاج گل ، تالار پذیرایی ، پذیرایی چای و نسکافه ،کلیپ یادبود ، گوسفند زنده ، ادای دین متوفی ، آمبولانس ، چاپ کتب و ادعیه

 .